Trzecia zasada zachowania

- Pociąg osobowy ze stacji Kraków Płaszów do Lublina, przez Tarnów, Dębicę... - otwarte drzwi zaskrzypiały ponuro, zagłuszając zapowiedź. W barze powiało Syberią, wraz z chłopem okutanym w futro do pomieszczenia wdarł się śnieg.
-... o dwudziestej drugiej czydzieści.
Kovalik spojrzał na zegarek, do odjazdu miał ponad piętnaście minut. Zdąży. Raczył się miejscowym przysmakiem, specjalnością zakładu, dla którego znawcy zmieniali trasy i planowali przesiadkę na Płaszowie. W talerzu pływała boska, szaro-bura breja, w której jaśniejszymi paseczkami od podłoża odcinały się flaczki. Pojedyncze, czarne kropki angielskiego ziela dopełniały obrazu nieboszczyka zmarłego na ospę prawdziwą. Kovalik delektował się niespiesznie, nie wiedząc, kiedy znów zawita w przytulne progi Dworca Płaszów-Kraków. Do wysokiego blatu, przy którym stał, podszedł dziad stary, kręcone wąsiska, wzrok dziki, suknia plugawa. Popatrzył mu w oczy, zastygli na chwile w bezruchu, po czym Kovalik bez słowa wyjął rybaczka z kieszeni. Ostatni. Miał sobie kupić za to piwo na drogę... Dziad, prawidłowo odczytując zamiary Kovalika, ruszył przed siebie, ich dłonie na chwilę się spotkały i moneta zmieniła właściciela. Nie oglądając się za siebie, Kovalik dokończył state of art cuisine i wyszedł na peron. Mróz uderzył bezlitośnie. W zasadzie Kovalik zimę lubił, narty to był jego żywioł, ale ten rok był nieprawdopodobny. Wyż znad Syberii przywiał do Polski suche, mroźne powietrze, które nad ranem potrafiło mieć poniżej minus 40 stopni. Co prawda Pan Wicherek w telewizji ostrzegał lojalnie, że "ze wschodu nadchodzi fala mrozu, czemu nie należy się dziwić, bo stamtąd nigdy nie przyszło do nas nic dobrego", ale co innego słyszeć - a co innego poczuć, jak człowiekowi zamarza w nosie. Zarzucił plecak i poszedł na piąty peron. W mroźnym powietrzu wszyscy ruszali się z energią zasmołowanych much, każdy z nielicznych pasażerów otoczony był kłębami białej pary. W słabym, sinobiałym świetle rtęciówek wydawali się być dżinnami, wynaturzonymi igazi zrodzonymi z lodu miast piachu. Śnieg skrzypiał miarowo w takt kroków Kovalika, tajemnicze sapania i świsty dobywały się spod pociągu, który na kształt zwyrodniałego jaszczura zalegał wzdłuż peronu, całości dopełniało somnambuliczne postukiwanie młotka, którym pracownik kolei sprawdzał sobie tylko wiadome mechanizmy składu. Kovalik minął lokomotywę, dwa następne wagony były ciemne, co w mroźnym powietrzu niejasno sugerowało odmrożenia i zapalenie płuc, potem jasno oświetlony WARS, jedynka, dwa sypialne... Już miał wracać, gdy na końcu spostrzegł żółto-mdłe światło sączące się przez brudne okno. Dwójkę za sypialnymi dali? Kovalik szarpnął klamkę, lód z trzaskiem niechętnie puścił przymarznięte drzwi, zawiasy zaskrzypiały i wszedł do środka. Minął pierwszy przedział w którym stara kobiecina żuła bezrefleksyjnie, w jej dłoni zobaczył jajko na twardo i zatrzęsło go na samo wspomnienie zapachu. Drugi przedział był pusty, trzeci też. A, nie ma znaczenia. Wrzucił plecak na półkę, sprawdził, czy grzanie reaguje na ustawienia termoregulatora i nie ściągając kurtki wcisnął się w kąt. Przy pewnej dozie szczęścia jakoś prześpi do rana.

Obudził się w środku nocy, pociągiem telepało leniwie, początkowy łomot trasy Kraków-Dębica został zastąpiony człapaniem chorego na chromanie przestankowe. Przeciągnął się i w tym momencie dotarło do niego, że nie jest sam.
- Dobry wieczór - tubalny głos jego towarzysza podróży wypełnił przedział. -Mam nadzieję, że nie zbudziłem?
Kovalik zaprzeczył głową i rozłożył lekko dłonie w uniwersalnym geście "a-skąd -żesz-łaskawemu-panu-taka rzecz-w-ogóle-przyszła-do-głowy".
- Wie Pan, w pociągu pusto, a w kupie zawsze raźniej!
Po przekątnej siedział wielki, gdyby nie wzrost, można by rzec gruby jegomość, z owalną, czerstwą twarzą. Wiek trudno było określić, mógł mieć równie dobrze zharatane 60 jak i dobrze zachowane 80. Wełniany płaszcz, spod którego wyglądał dopasowany garnitur, koszula, krawat... Dobrze, że nie jakiś dziad spleśniały, pomyślał Kovalik.
- Czy szanowny Pan pali?
- To przedział dla palących, proszę się nie krępować.
- Wie Pan, nie chciałem Broń Boże zakłócić snu, ale skoro już Pan nie śpi - może puścimy dymka?
Kovalik bez słowa wyjął z kieszeni Marloboro i gestem zaproponował papierosa nieznajomemu.
- A, nie, dziękuje. Ale może spróbuje Pan tego? - z wewnętrznej kieszeni płaszcza wyciągnął dwie tuleje z cygarami. -Czasu mamy sporo, nie zmarnują się.
- Hm, wie Pan... - niepewnie zaczął Kovalik
- Co, nie próbował Pan? Jak by to rzec - papierosy są wynalazkiem 20 wieku. Pośpiech, brak czasu, brak klasy... Oups, excuses moi! - wykrzyknął, przykładając dłonie do ust. -Proszę nie brać tego do siebie, Panie Kolego! Signum temporis, że się tak wyrażę, wszyscy teraz jesteśmy zabiegani, ja sam palę jak smok - ale gdy mamy tyle czasu? - jedna z tulei zachęcająco wysunęła się w kierunku Kovalika. A, co mi tam...
- Dziękuję. Jak to...?
- Już, już! Najpierw obetniemy koniec - obcy zgrabnie szczęknął obcinarką - a następnie wbijemy tu zapałeczkę...
Kovalik zdębiał. Zapałki wbijać? Gdy był mały, próbował oduczyć swojego ojca palić, wciskając mu obcięte łebki od zapałek w papierosy, ale ta technika, choć obiecująca, okazała się być nieskuteczną. I prawdę powiedziawszy, dość bolesną. Stąd z pewnym niepokojem obserwował ruchy swojego współpodróżnika.
- Są dwie szkoły, wie Pan. Pierwsza, żeby to trzymać, o tak - zaprezentował - ale to zajmuje dłonie, a poza tym po pewnym czasie końcówka robi się niezdatna do użytku... Wilgotna, że się tak niezręcznie wyrażę... Natomiast gdy włożymy zapałeczkę, to możemy - o proszę - jak Clint Estwood! W "Unforgiven" Widział Pan? Co za talent, Panie Kolego! Co za film!
Nieznajomy trajkotał bez przerwy, w międzyczasie zgrabnie przygotował wszystko i podał jedno cygaro Kovalikowi. - Proszę ostrożnie, żeby nie przegrzać... Co prawda to nie fajka, ale w dalszym ciągu lepiej nikotynę dusić na wolnym ogniu niż samemu się udusić... Otoczyli się pierwszymi kłębami dymu. Kovalik natychmiast zrozumiał, ze cygarem nie należy się zaciągać. Mimo, iż zrobił to wyjątkowo delikatnie, dym wypchnął mu gałki oczne z głowy i czasowo sparaliżował krtań. Nieznajomy, niepomny walki o życie rozgrywającej się naprzeciwko niego, z lubością przymknął oczy. Starając się nie rzęzić zbyt głośno, ze szczerym postanowieniem, że nigdy więcej, Kovalik wypuścił dym z płuc. Przyglądnął się z bliska banderolce broni masowej zagłady. Cohiba Esplendidos. Hm. Dziwne uczucie. Smak jest - a w płucach nic... Pyknęli w ciszy jeszcze kilka razy.
- Ech, gdyby tak jeszcze... - nieznajomy palnął się w czoło. -Skleroza! Jak pragnę rodzić! Skleroza!
Z niezwykła zwinnością wstał, zdjął podróżną skórzana torbę i zaczął w niej grzebać. -Ha! Proszę potrzymać... - w rękach zaskoczonego Kovalika znalazły się dwie kryształowe szklanki, wielkości przeciętnego nocnika - ...a ja tymczasem... - zasapał nerwowo i z czeluści wyciągnął litrową, jak na oko Kovalika, flaszkę z brunatnym płynem.
- Szanowny Pan gustuje w highlanderach? Niektórzy, wie Pan, twierdzą, że to straszliwie smołowate i za mocne - ale taki Glenlivet na ten przykład - to nie whisky! To jest dla kobiet, proszę łaskawego Pana! Za to tutaj... - Kovalik z podsuniętej mu pod nos butelki odczytał nic nie mówiącą nazwę Glenmorangie Lasanta i z podziwem pokiwał głową. W sumie - jedna cholera. Rano i tak nie ma nic do roboty, a po ostatnich próbach ze spirytusem jugosłowiańskim, który garbował skórę i wyjaławiał przewód pokarmowy, nie spodziewał się że coś mu jest w stanie zaszkodzić. Nieznajomy nalał na dno do każdej ze szklanek i z torby wyjął mała flaszkę mineralnej. Kovalik, przytłoczony nieco ofensywą, nie zaprotestował. Ostatecznie, nikt nie musi wiedzieć, że rozcieńczał alkohol wodą...
- I otworzymy teraz smaczek - nieznajomy dolał zgrabnie po kropelce. -No to - spróbujmy!

- Czyli, że, Panie Kazimierzu, smak zależy od czasu przechowywania w beczkach?
Zanim skierowali ich na objazd, na stacji w Kazimierzu Dolnym wymienili grzeczności. Kovalik przedstawił się pierwszy, jego nieznajomy rozglądnął się wokoło, jakby nad czymś zastanawiając i kazał nazywać "Panem Kazimierzem". Niedługo potem megafony zapowiedziały, że z powodu zamieci muszą pojechać inną trasą i że pociąg przyjedzie z małym opóźnieniem do Lublina. Kovalik niespecjalnie się przejął. Whisky przyjemnie grzała podniebienie, a kilogram nikotyny, wchłonięty z kubańskiego cygara, miło wyzwalał dopaminę w mózgu. A przy okazji parę innych mediatorów.
Czas mijał powoli, powietrze w przedziale było gęste, można go było ciąć nożem i wynosić na zewnątrz, nieznajomy wyciągał z torby różne flaszki, ot dla spróbowania i wyjawiał Kovalikowi tajemnice wyższości jednego smaku nad drugim. Przy tym potrafił - i lubił - opowiadać. A na whisky znał się jak mało kto. Przeszli przez produkcję, rodzaje ziarna, sposoby suszenia, beczkowanie, czas składowania...
- Nie tylko! - zamachał ręką, nadal uzbrojoną w połowę potężnego cygara, Pan Kazimierz. -Te beczki, wie Pan, oni ze sknerstwa używali. Bo im szkoda było pieniądze wydawać na nowe. Więc lali tą swoja berbeluchę w co popadło. W beczki po porto, rumie, sherry, koniaku. Nawet maderze! Chyba tylko piwnych nie używali - zarechotał złośliwie. -A potem się okazało, że to doskonale robi na smak. Teraz to się nazywa finishing, ale sam pamiętam... - tu Kazimierz uśmiechnął się do siebie i zaciągnął dymem. -No i jak? Bushmill jednak delikatniutki, nieprawdaż? Ciągniemy dalej irlandzkie, czy wracamy do Szkotów? A może tym razem coś z wysp? Mają taki łagodny posmaczek słonej wody, ale to dopiero na końcu - zakrzątnął się wokoło swojej torby.
Sądząc po rozmiarach, szans nie było wepchać tam więcej niż kilka flaszek. A Kovalik dałby sobie łeb urwać, że próbowali już piętnastą.
- O, jest! To taka - zawahał się -nieco wyjątkowa... ale w sumie... z drugiej strony...
W końcu rozsądek wziął górę i Kazimierz nalał w szkło, mrucząc przy tym coś, co zabrzmiało jak „a jechał to pies”. -Rocznik 74, Isle of Youra, Single malt - wydawać by się mogło, że Pan Kazimierz odmawia jakąś uroczystą modlitwę - wyjątkowa rzadkość... Proszę spróbować, pozwolić mu rozlać się na języku, jest niesamowita...
Kovalik zastosował się do poleceń. Po pierwszym ogniu poczuł lekko słonawy smak morza wzmocniony nutką zbutwiałego, nasiąkniętego skorupiakami, drewna. Faktycznie, przedziwne. Przymknął oczy. Zawładnął nim zwiewny smak morskiej bryzy, głowa zakołysała się lekko na fali, z oddali dobiegł go krzyk mew...

- No, na mnie już czas! - Pan Kazimierz, sapiąc, wytaszczył swoje graty na korytarz. Kovalik bez słowa zaczął mu pomagać, minęli dość szybko fazę mitygowania sie i wzajemnego przekonywania „Ależ, nie trzeba” - „Ależ, to nic takiego”, w końcu pociąg stanął, Pan Kazimierz wyskoczył, Kovalik podał mu walizki, ostatnią prawie wyrzucił, czując że pociąg rusza, po czym pomachał swojemu byłemu współtowarzyszowi.
- Do widzenia!
- Do widzenia! Cała przyjemność po mojej stronie! - wykrzyknął Pan Kazimierz. Dopiero wtedy Kovalik zdał sobie sprawę, że cała stacja ograniczała się do jednego słupa, do którego ktoś niedbale przybił deskę z nazwa stacji. Zdążył tylko przeczytać Nor... i napis stał się zbyt mały.
- Do zobaczeeniaa!!! - Kazimierz machał energicznie ręką.
- Dziękuję za wspólna podróóóż!!! - odkrzyknął, zupełnie niespodziewanie dla samego siebie, Kovalik. Różne rzeczy już w pociągach widział, różne przeżył, i bijatyki i pijaństwa, raz nawet grupa nimfomanek próbowała go namówić do wspólnej zabawy - ale żeby trafić na objazdowy bar z whisky...? W dodatku darmowy? Czując, że zamarzają mu palce, zatrzasnął drzwi i wrócił do przedziału.

Zbudził się - a w zasadzie zbudził go konduktor - na dworcu. Pociąg stał, choć Kovalik miał niejasne wrażenie, że podłogą dalej nieco kiwa. Zabrał szybko swój plecak i pognał na trolejbus.

- No, jesteś wreszcie! Jak tam w królewskim mieście?- matka pocałowała go w policzki i wciągnęła za drzwi. -Myśleliśmy, że już nie dojedziesz.
- Straszna zamieć była. Ponoć jakimiś objazdami nas puszczali. W sumie prawie dwadzieścia godzin jazdy... - Kovalik starał się mówić na wdechu, miał wrażenie, że śmierdzi jak cała gorzelnia.
- Nic to. Szybko się przebieraj i siadamy do stołu.

Kolacja wigilijna minęła w spokojnym nastroju. Ojciec jak zwykle zapewniał nastrój poważny i uroczysty, siostry chichrały się z powodów znanych tylko podlotkom, Kovalik z wdzięcznością przyjmował coraz to kolejne dania, które jak balsam spływały po jego zmasakrowanym przełyku. Odśpiewali kolędy, otworzyli prezenty. Może i nie uważał się za specjalnie wierzącego, ale lubił ludyczny aspekt Świąt. W końcu siostry pognały do pokoju, umawiając się na dotrwanie do Pasterki, mama zaległa przed telewizorem oglądając transmisję z Watykanu a ojciec zaproponował „po szklaneczce”.
- Jakoś tak... - zaczął się mitygować Kovalik, czując nieznaczny sprzeciw ze strony przewodu pokarmowego.
- Z ojcem w Święta grzech było by nie wypić. Tym bardziej że dostałem coś ekstra! Jeszcze długo będziesz musiał żyć, żeby ci taka whisky przynieśli...
Ojciec zdjął ozdobny papier, otworzył jakby skądś znajome Kovalikowi pudełko i jego triumfalny gest zamarł pod lampą.
- Noż w mordę jeża - zaklął zupełnie niepolitycznie Ojciec - dali mi pustą butelkę pod choinkę??!?